Το ξύλινο περίπτερο του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου βρισκόταν στην παραλία του Νέου Φαλήρου στη θέση μεταξύ του σταδίου Ειρήνης και Φιλίας και του ναού της Μυρτιδιώτισσας. Αποτελούσε ένα από τα πολλά ξεχωριστά κτήρια της παραλίας του Νέου Φαλήρου των αρχών του 20ού αιώνα, τα οποία έχουν σχεδόν όλα σήμερα κατεδαφιστεί. Κατασκευάστηκε το 1905 από τον εργολάβο Ιωάννη Μαμάη σε σχέδια του μηχανικού Α.Γκίνη και αποτέλεσε για χρόνια κέντρο του Ναυτικού Ομίλου και χώρο όπου πραγματοποιούνταν αθλητικοί αγώνες, των δύο μιλίων, από το Τροκαντερό έως το ναυτικό περίπτερο.

Με τις επιχώσεις που έγιναν στο Φάληρο τη δεκαετία του 1970 το μέχρι τότε τοπίο άλλαξε, η θάλασσα απομακρύνθηκε και το περίπτερο εγκαταλείφτηκε. Το 1983 εκδηλώθηκε η πρώτη καταστροφική πυρκαγιά από την οποία σώθηκε ο ξύλινος φέρων οργανισμός σε αρκετά καλή κατάσταση αλλά καταστράφηκαν όλα τα μορφολογικά στοιχεία εκτός από αυτά της βορειοανατολικής εξωτερικής πλευράς. Στη συνέχεια το κτίσμα χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης σύμφωνα με τον νόμο 1469/50 (απόφαση 9/6.7.83.). Μετά από τη δεύτερη πυρκαγιά το κτίσμα υπέστη ανεπανόρθωτες ζημιές κάτι που το καθιστούσε μη επισκευάσιμο.

Το περίπτερο αποτελούσε ξεχωριστό αρχιτεκτονικό δείγμα λόγω της ιδιαίτερα επιμελημένης κατασκευής του και της μορφολογικής του αξίας. Η μορφή του παρέπεμπε σε βορειοευρωπαϊκά πρότυπα από όπου προέρχονται το σχέδιο του και πιθανότατα τα ξύλινα στοιχεία της κατασκευής του (μορφολογικά στοιχεία art nouveau).

Αποτελούνταν από δύο χωριστές κατασκευές τη λίθινη του ισογείου και την ξύλινη του ορόφου. Το ισόγειο γενικών διαστάσεων 11,45x12,90 μ. ήταν κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή. Η οροφή όπου εδραζόταν η ξύλινη κατασκευή αποτελούνταν από ξύλινες δοκούς επί της λίθινης τοιχοποιίας. Η υπόλοιπη ανοιχτή επιφάνεια (βατό δώμα) δομήθηκε από στοιχεία οπλισμένου σκυροδέματος. Η ξύλινη κατασκευή του ορόφου αποτελούνταν από ένα κεντρικό οκταγωνικό τμήμα διαστάσεων 8,20x6,20 μ. που είχε μέγιστο ύψος 9.00 μ. και δύο συμμετρικά πλάγια τμήματα κατά τη διεύθυνση ανατολή-δύση διαστάσεων 5,40x3,35 μ. ύψους 5,30 μ.

Το κτίσμα είχε ξύλινη στέγη με επικάλυψη γαλλικών κεραμιδιών. Η κύρια είσοδος στο περίπτερο γινόταν από την κλίμακα στη βόρεια πλευρά του που οδηγούσε κατευθείαν στον κεντρικό οκταγωνικό χώρο του ορόφου, τον χώρο των δεξιώσεων. Ο χώρος αυτός επικοινωνούσε με τις στεγασμένες και ανοιχτές επιφάνειες του δώματος. Με δύο, διαφορετικής γεωμετρίας, ξύλινες κλίμακες γινόταν η επικοινωνία από τον όροφο στο ισόγειο. Στο κεντρικό τμήμα του ισογείου αποθηκεύονταν και συντηρούνταν οι λέμβοι του ομίλου. Μέσω δίφυλλης θύρας επικοινωνούσε με την παραλία που βρισκόταν στη νότια πλευρά του κτίσματος. Ο σκελετός της ξύλινης κατασκευής ήταν εμφανής εξωτερικά και οργάνωνε την όψη, η οποία συμπληρωνόταν με μορφολογικά στοιχεία (διακοσμητικά ένθετα και πρόσθετα, ταμπλάδες, αποτμήσεις κ.ά.). Τα κουφώματα του κτηρίου ήταν γερμανικού τύπου. Το περίπτερο είχε πολυάριθμα διακοσμητικά στοιχεία από τα οποία κάποια διατηρούνταν στο σωζόμενο βορειοανατολικό τμήμα της όψης.

To 2003 κατατέθηκε στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής η μελέτη τεκμηρίωσης - ανακατασκευής του ξύλινου περιπτέρου. Δεν ήταν δυνατή η αποκατάστασή του λόγω των ανεπανόρθωτων ζημιών που έχει υποστεί. Είχε κριθεί απαραίτητη η χωροθέτηση του σε άλλη θέση με άμεση πρόσβαση στη θάλασσα ώστε να επαναλειτουργήσει ως κτήριο του Ναυτικού Ομίλου. Η πρόταση έχει ως στόχο τη διατήρηση της αυθεντικής μορφής της κατασκευής αλλά και της χρήσης του κτηρίου. Βασίστηκε τόσο στη λεπτομερή αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης όσο και στην εκτεταμένη αρχειακή τεκμηρίωση (χρήση παλαιότερων φωτογραφιών). Με δεδομένο τον κίνδυνο της απώλειας του αυθεντικού υλικού που διατηρούνταν συλλέχθηκαν σωζόμενα τμήματα της υπάρχουσας κατασκευής (μεταλλικά κιγκλιδώματα, ξύλινα διακοσμητικά), για την επανάχρησή τους ή την αναπαραγωγή πιστών αντιγράφων κατά την ανακατασκευή.

Στον χώρο έχει διατηρηθεί μόνο η λιθοδομή του ισογείου. Και για το υλικό αυτό είχε προταθεί η αποσυναρμολόγηση, ταξινόμηση, ο καθαρισμός και η επανάχρηση. Η προοπτική της υλοποίησης του έργου ήταν συνδεδεμένη με τη διοργάνωση των ολυμπιακών αγώνων του 2004. Έχουν περάσει δέκα χρόνια και δεν έχει γίνει καμία ενέργεια για την υλοποίηση της ανακατασκευής του συγκεκριμένου μνημείου. Η σχεδιαζόμενη ανάπλαση της παραλιακής ζώνης του Φαληρικού όρμου ίσως είναι μία τελευταία ευκαιρία για ένα μνημείο που κινδυνεύει με λήθη. Η κλίμακα του και η ποιότητα του ευνοούν την ένταξή του στην προβλεπόμενη παρέμβαση. Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο τοπόσημο στην υπό διαμόρφωση περιοχή αλλά και μία «γέφυρα» με την ιστορία του Φαληρικού όρμου.

Τα στοιχεία του άρθρου προέρχονται από τη μελέτη αποκατάστασης του ξύλινου περιπτέρου του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων Αττικής από τους μελετητές Μανώλη Βότση, Φίλιππο Γεροντάκη, Αντώνη Κρασά υπό την ιδιότητά τους ως τεχνικών συμβούλων.

manolis@kom37.gr